Dziecię wieszczek

By Paul Heyse

Paul Heyse

Niemiecki pisarz, laureat literackiej Nagrody Nobla w 1910.
Był synem nauczyciela filologii klasycznej, a do jego krewnych ze strony matki zaliczał się m.in. kompozytor Felix Mendelssohn. Przyjaźnił się z poetą Emanuelem Geiblem, a od czasu studiów filologicznych w Berlinie także z wieloma innymi pisarzami. Debiutował w 1848 r. poematem Frühlingsanfang 1848, komentującym wydarzenia społeczno-polityczne Wiosny Ludów. Od 1849 r. należał do grupy literackiej Tunnel über der Spree. W 1852 obronił rozprawę doktorską, następnie przez kilka miesięcy prowadził badania filologiczne w bibliotekach we Włoszech.
W 1854 r. ożenił się, otrzymał też pensję od króla Bawarii i przeniósł się do Monachium, gdzie współtworzył grupę literacką Die Krokodile. Miał czworo dzieci, w 1862 r. owdowiał, a w 1867 ożenił się powtórnie.
Pisał poezje, dramaty, powieści, opowiadania i nowele, tłumaczył na niemiecki też literaturę włoską. Był ceniony i popularny, uważano go za największego niemieckiego pisarza od czasów Goethego. W wieku 80 lat został uhonorowany Nagrodą Nobla za całokształt twórczości.
Znany jest także jako twórca teorii Sokoła (1871), która analizuje budowę klasycznej noweli w oparciu o jedną z opowieści z Dekameronu Boccaccia.

Ur. 15 marca 1830 w Berlinie
Zm. 2 kwietnia 1914 w Monachium
Najważniejsze dzieła: L’Arrabbiata, Kolberg, Frauenemancipation, Kinder der Welt

• Language: Język polski
• Publisher: Booklassic
• Release date: Aug 5, 2016
• ISBN: 6610000011742

Book preview

pieśniach

Pieśń pierwsza

Był sobie... tak się zwykle zaczynają  

Bajki; lecz któż ich chętnie dzisiaj słucha?  

Świat dziwnie dojrzał; a cuda nie mają  

Żadnego wpływu na ludzkiego ducha.  

Romans, nowela nawet, rozkwitają  

Pod hasłem: „naprzód" — Na pieśni — posucha!  

A kto nadzieją sławy się kołysze,  

Niech póki życia nic wierszem nie pisze.  

Gdzie czas, gdy starcom, mimo siwych włosów,  

Zaczarowany flecik Oberona²  

wiat rzeczywisty zdmuchiwał z przed nosów?...  

Czas ów, gdy dziewczę tuliło do łona  

Swego Schillera³?... gdy z Goethem⁴ niebiosów  

Sięgał młodzieniec? ... Odzie myśl rozmarzona,  

Co boskie dźwięki pieśni wieszczów chwyta?  

Zamiast ich czytać — dziś o nich się czyta.  

Odkąd się życie po relsach⁵, wrąc, toczy  

I leci z parą — śniąc tylko o złocie,  

Któż muz wybrańca chce widzieć na oczy  

Lub słuchać w zgrzycie maszyn i łoskocie?  

— «Oddział⁶ palących» — tłum trzeźwy się tłoczy  

Ty Auerbacha dobywasz w przelocie...  

Zaledwo został przez ciebie odczuty,  

Świst... słychać okrzyk: «Stacja! Trzy minuty!»  

Bogi wszechmocne! Cóż pocznie w tej wrzawie  

Mówiące rymem tylko «wieszczek dziecię»?  

Sądzę, te nikt z was trzech pieśni w oktawie⁷  

Z rękawa łatwo nie wytrząśnie; przecie  

Tłum ani głową nie skinie łaskawie...  

Przyjaciel nawet z zwątpieniem poecie  

Rękę podaje... a wielka krytyka  

Brak mi trzeźwości współczesnej wytyka.  

Mniejsza! Dni lepsze ujrzy, kto dożyje...  

Co do mnie, choćby ludzie śmiać się mieli,  

Czar stary łatwo duszę mą podbije...  

Strofa Ariosta⁸ zawsze mnie weseli!  

Pył — i dym, który nad głową się wije  

W wiecznego piękna spłukuję kąpieli...  

Na wielkiej drodze, wbrew karnej ustawy,  

Pas rozwiązuję — i pluskam w oktawy.  

Kto się tym gorszy, niech z dala zostanie,  

I niech na sucho ratuje swą duszę.  

Wam jednak, zacni panowie i panie,  

Maleńkie słówko powiedzieć tu muszę:  

Ściśle prawdziwym jest opowiadanie,  

Które fantazją upiększyć się kuszę;  

I mimo polot tych strof idealny,  

Kierunek cały na wskroś jest realny.  

Już Jakub Cazotte⁹ rozsnuwał ten wątek;  

Duch jasny; przecież — źródło mętnej wody,  

Większą część jego pieśni i pamiątek  

Czas zatarł; pisma jego wyszły z mody...  

I tylko jeden pozostał nam szczątek,  

Na wieki piękny i na wieki młody:  

Le diable amoureux¹⁰ — (ostrzegam w nawiasie,  

Że niedorostkom od książki tej zasię¹¹).  

Otóż, opowieść naszą fantastyczną,  

Cazotte, z uśmiechem satyra¹², podaje  

Pełną psot, figlów, cyniczną, drastyczną,  

Rażącą czasów naszych obyczaje...  

Lecz ja całą wartość artystyczną  

Na nowo, z źródeł pierwotnych, dostaję.  

Co tu nadmieniam, niech przyzna lub przeczy  

Znawca Cazotta — a teraz — do rzeczy!  

Był sobie pewien książę w Astrachanie¹³;  

Kalibad-chanem zwali go poddani;  

A był tak piękny, jak wiosny zaranie.  

Królowa matka, mądra bardzo pani.  

Gdy mąż jej zaległ grobowe posłanie,  

Tak wychowała syna, by był dla niej  

Podporą, chlubą, wsparciem i obroną,  

Gdy włos zbieleje pod ciężką koroną.  

Zaledwo chłopca puszczała od boku:  

Na radzie państwa, na modłach w meczecie.  

On wszędzie musiał dotrzymać jej kroku,  

Pieszo, czy konno, czy w dworskiej karecie.  

W cnoty wzrastało w promieniach jej wzroku  

To ukochane i pieszczone dziecię;  

I nocą nawet przy niej zasypiało,  

Kotarą tylko oddzielone białą.  

Płoszony jednak troskami i trudem,  

sen odlatywał od powiek królowej.  

Komuż, z tych wielkich, co stają nad ludem,  

Spać obowiązek pozwala surowy?  

Nie było zatem dziwem, ani cudem,  

Że próżno księżna w puchar kryształowy  

Mieszała opium... aż w szczęśliwej chwili  

Znalazł się sposób, co snem ją posili.  

Trzy stare wiedźmy, wsławione bajkami,  

Co opowieści, jak przędzę, w lot snuły,  

Kazała przyzwać, hojnymi datkami  

Uposażyła je z własnej szkatuły;  

Zamianowawszy «hof-usypiaczkami¹⁴  

Królewskiej mości» — te stare gaduły...  

A gdy noc przyszła, z kolei wezwana  

Bajarka dziwy prawiła do rana.  

Królowej jednak — szczególnej kobiecie,  

Którą poddanych losy rozbudzały —  

Baśnie o cudach niebywałych w świecie  

Zbyt dziecinnymi nieraz się zdawały.  

W miejscach, gdzie każdy wzdrygnąłby się przecie,  

Jej cicho do snu powieki spadały;  

I często — wolna od sztucznej ekstazy —  

Ziewnęła przez nos, raz po raz, trzy razy.  

Ale bajarzom nie zbraknie rezerwy  

Publiki, która oklaskuje rada¹⁵  

Dowcip — i głupstwa, w równym stopniu werwy.  

Jakie inaczej tyłaby gromada  

Partaczy w sztuce?... Bywają też