René

By François-René de Chateaubriand

François-René de Chateaubriand

Francuski pisarz, polityk i dyplomata, inicjator romantyzmu we Francji, wywarł wielki wpływ na treść i formę późniejszej literatury francuskiej. Urodzony w rodzinie arystokratycznej, monarchista, podczas rewolucji opuścił Francję. Jego podróż do Ameryki w roku 1791 zaowocowała materiałami do obszernej powieści o życiu Indian Luizjany, której dwa fragmenty wydane wcześniej w formie opowiadań, Atala i René, przyniosły mu znaczny rozgłos. Jego sławę powiększyła publikacja Ducha wiary chrześcijańskiej, apologii mądrości i piękna chrześcijaństwa. Sukcesy literackie utorowały Chateaubriandowi drogę do kariery politycznej. Początkowo zwolennik Napoleona, w czerwcu 1803 roku został mianowany sekretarzem ambasady w Rzymie. Wkrótce, zrażony działaniami Bonapartego, przeszedł do opozycji i zaangażował się w działalność polityczną jako zagorzały rojalista. Po przywróceniu monarchii parokrotnie pełnił funkcję ambasadora, kulminacją jego kariery politycznej była teka ministra spraw zagranicznych w latach 1823-1824. Po rewolucji lipcowej wycofał się z życia publicznego. W ostatnich latach życia powrócił do spisywania dla potomności swoich Pamiętników zza grobu.

Ur. 4 września 1768 w Saint-Malo
Zm. 4 lipca 1848 w Paryżu
Najważniejsze dzieła: Atala (1801), René (1802), Duch wiary chrześcijańskiej (1802), Pamiętniki zza grobu (1848-50)

• Language: Język polski
• Publisher: Booklassic
• Release date: Aug 5, 2016
• ISBN: 6610000007455

Book preview

2016

René

¹

Przybywając do plemienia Naczezów², René zmuszony był pojąć małżonkę, aby dostroić się do obyczaju Indian, ale nie żył przy niej. Melancholijna skłonność usposobienia ciągnęła go w głąb lasów; spędzał tam całe dni sam i zdawał się dziki pomiędzy dzikimi. Poza Szaktasem, swoim przybranym ojcem, oraz ojcem Suel, misjonarzem w grodzie Rozalii³, wyrzekł się towarzystwa ludzi. Dwaj starcy zdobyli wielki wpływ na jego duszę: jeden swą miłą pobłażliwością, drugi, przeciwnie, przez swą nadzwyczajną surowość. Od czasu polowania na bobry, kiedy to ślepy sachem⁴ opowiedział Renému swoje przygody⁵, na próżno starał się go skłonić do wzajemnych zwierzeń. I Szaktas wszelako⁶, i misjonarz żywo pragnęli dowiedzieć się, jakie nieszczęścia mogły w Europejczyku szlachetnego rodu zrodzić szczególny zamiar zagrzebania się w puszczach Luizjany⁷. René, uchylając się naleganiom⁸, powoływał się zawsze na to, iż historia jego, ograniczająca się do dziejów myśli i uczuć, zbyt mało jest zajmująca. „Co zaś do wypadku, który zagnał mnie do Ameryki — dodawał — ten trzeba mi pogrzebać w wiekuistym zapomnieniu".

Tak upłynęło kilka lat, a starcy wciąż nie zdołali mu wydrzeć jego tajemnicy. List, który René otrzymał z Europy za pośrednictwem biura misji zagranicznych, zdwoił jego smutek tak dalece, iż unikał nawet swoich sędziwych przyjaciół. Tym goręcej nalegali nań, aby im otworzył serce; a czynili to z taką delikatnością, słodyczą i powagą, iż wreszcie musiał uczynić im zadość. Umówił tedy⁹ z nimi dzień, w którym zgodził się opowiedzieć, nie przygody życia, nie doznał bowiem żadnych, ale tajemne uczucia swej duszy.

Dnia dwudziestego pierwszego owego miesiąca, który dzicy nazywają Księżycem Kwiatów¹⁰, René udał się do chaty Szaktasa. Podał ramię staremu sachemowi i zaprowadził go pod sassafrasy¹¹, na brzeg Meszasebe¹². Niebawem i ojciec Suel zjawił się w oznaczonym miejscu. Jutrzenka wstawała; opodal równiny widniała wieś Naczezów, ze swym gajem morw i chatami podobnymi do ulów pszczelnych¹³. Kolonia francuska i port Rozalii znaczyły się na prawo, na wybrzeżu rzeki. Namioty, na wpół wzniesione domy, rozpoczęte fortyfikacje, wykarczowane pola rojące się od Murzynów, gromady białych i Indian, ujawniały na tej małej przestrzeni kontrast dzikości i cywilizacji. Ku wschodowi, na skraju widnokręgu, słońce zaczynało pokazywać się między poszarpanymi szczytami Appalachów¹⁴, które rysowały się niby czcionki z lazuru na pozłacanych wysokościach nieba; na zachodzie Missisipi toczyła w majestatycznym milczeniu fale, tworząc wspaniałą ramę dla tego obrazu.

Młody człowiek i misjonarz podziwiali przez jakiś czas tę piękną scenę, ubolewając nad sachemem, który nie mógł się już nią cieszyć; następnie, ojciec Suel i Szaktas usiedli na trawniku u stóp drzewa; René zajął miejsce wśród nich i po chwili milczenia ozwał się do przyjaciół w te słowa:

— Rozpoczynając to opowiadanie, nie mogę obronić się uczuciu wstydu. Pokój serc waszych, czcigodni starcy, i spokój natury dokoła każą mi się rumienić za zamęt i burze mej duszy.

Jakże będziecie się litować nade mną! Jak nędzne się wam