Yazılım Gereksinim Analizi Soruları

By Kadir Çamoğlu

"Doğru kişiye, doğru yerde, doğru zamanda doğru sorular..."

 

Başarılı bir BT yazılım projesi ve doğru yazılım çözümü için en önemli ön koşullardan birisi de etkin bir iş analizi yapmaktır. İyi bir iş analizi de ancak doğru sorularla mümkündür. Özellikle kariyerinin başındaki analistlere destek olması amacıyla, 25 yılı aşkın yazılım projeleri, yazılım süreç danışmanlığı ve kurumsal eğitim deneyimlerini bir potada süzerek, başarılı iş analizi çalışmaları gerçekleştirmek için destekleyici bir referans olarak "Yazılım Gereksinim Analizi Soruları" kitabını yazdım. Kitap, uygulama yaşam döngüsü yönetimi, iş analizi süreci, ürün ve işlevsel olmayan boyutları içeren dört kategoride 2000'den fazla örnek soru ile tüm iş analizi sürecini kapsıyor. Ayrıca 300'den fazla gereksinim örneği, çalışmalarınızı destekleyecek 25 kontrol listesi ve pratik yapmak isteyenler için de 22 alıştırma içeriyor.

 

Neler Öğreneceksiniz?

• 5N+1K
• Soru Sormak
• İş Analizinin 4 Boyutu
• Uygulama Yaşam Döngüsü Yönetimi Boyutu
• Proje Öncesi Çalışmalar
• Yeni Çözüm Geliştirme
• Mevcut Çözüm Uygulaması
• Yazılım bakımı
• Mevcut Durum ve İş İhtiyacının Analiz Edilmesi
• Gelecekteki Durumu, İş Değerini ve Boşluk Analizini Tanımlama
• Belirsizlikle Başa Çıkmak
• Paydaşlar
• Geçiş
• İş Analizi Süreç Boyutu
• Planlama
• Ortaya çıkarma
• İş Analizi Bilgi Yönetimi
• İş birliği
• Gereksinim Analizi ve Kavramsal Tasarım Tanımı
• Kapsam ve Değişiklik Yönetimi
• İş Analizi Süreç İyileştirme
• Ürün Boyutu
• Kullanıcı - Kullanıcı Rolü
• İşlevsel Gereksinimler ve İşlevsellik
• Kullanıcı arayüzü
• İş Nesneleri ve Veri Yapısı
• Raporlama ve Veri Analitiği
• İşlev Harici Gereksinimler Boyut
• Fonksiyonel Uygunluk
• Performans verimliliği
• Uyumluluk
• Kullanılabilirlik
• Güvenilirlik
• Güvenlik
• Sürdürülebilirlik
• Taşınabilirlik

Bu kitabı kimler okumalı?

Bu kitabın birincil hedef kitlesi, kartvizitte ne yazıyor olursa olsun, yazılım çözümlerinde analiz görevleri gerçekleştiren herkestir. Aşağıdaki hedef kitleler bu kitaptan en çok yararlanacaklardır:

• Analistler
• Sistem Analistleri
• Sistem Mühendisleri
• Gereksinim Mühendisleri
• İş Analistleri
• Süreç Analistleri
• Web Tasarımcıları
• Kullanıcı Deneyimi Tasarımcıları
• Yazılımcılar
• Test Uzmanları
• Proje Yöneticileri
• Talep Yöneticileri
• Servis Yöneticileri
• Danışmanlar
• Çözüm Geliştiricileri
• Ürün Yöneticileri
• Scrum Masterlar

 

Bu kitap ne değildir?

Bu kitap, belirli bir sektör (finans, imalat, perakende vb.) hakkında bir kitap değildir. Kitap, analistin iş analizi sürecinde kullanabileceği örnek sorular içermektedir. İş analizi sertifikasına hazırlanmak için sorular içermez.

• Language: Türkçe
• Publisher: Kadir Çamoğlu
• Release date: Sep 9, 2022
• ISBN: 9798215120156

Kadir Çamoğlu

Kadir Çamoğlu (Ph.D., Computer Engineering), is a problem solver, consultant, teacher, author,  practitioner, and architect of system and software solutions. Over the past 25 years, he has worked in every phase of the software development life-cycle. Kadir, who has been particularly focused on software quality and processes for the last 10 years, has published 13 books in Turkish in print and electronic formats in this field. He also holds the CBAP, PMP, PSM I, CSM and CSPO certifications. [e-mail]

Book preview

Bu Kitabı Kimler Okumalıdır?

Bu kitabın birincil hedef kitlesi, kartvizitte ne yazıyor olursa olsun, yazılım çözümlerinde analiz görevleri gerçekleştiren herkestir. Aşağıdaki hedef kitleler bu kitaptan en çok yararlanacaklardır:

Analistler

Sistem Analistleri

Sistem Mühendisleri

İş Analistleri

Süreç Analistleri

Web Tasarımcıları

Kullanıcı Deneyimi Tasarımcıları

Geliştiriciler

Test Uzmanları

Proje Yöneticisi

Talep Yöneticileri

Servis Yöneticileri

Danışmanlar

Çözüm Geliştiriciler

Ürün Yöneticileri

Scrum Master'lar

Bunların dışında iş birimlerindeki kilit kullanıcılar, operasyonel destek personeli ve süreç sahipleri gibi diğer pozisyonlar da yazılım çözümlerine katkıda bulunacaklarsa bu kitaptan yararlanabilirler.

Kitap öncelikle iş analizine yeni başlayanlar için yazılmış olsa da farklı bakış açıları sunduğu için deneyimli analistler de faydalanacaktır.

Kitabın Düzeni

Yazılım Çözümleri için İş Analizi Soruları bir başvuru kitabıdır. Bu nedenle baştan sona okumanıza gerek yok. Ancak önce ilk bölümü okumanızı tavsiye ederim. Bu şekilde soru sormak ve veri toplamak için bir altyapı oluşturabilir ve diğer bölümlerdeki soruları daha iyi anlayabilirsiniz.

Kitap beş ana kısımdan oluşuyor. Giriş olarak adlandırılan ilk kısımda, soru sorma, analizde soruların önemini detaylandırma, ortaya çıkarma, yazılım çözümlerinin temel kavramları, en temel sorgulama tekniği, 5N+1K ile soru türleri ile ilgili bölümler bulunmaktadır.

Sonraki kısımlar, yazılım çözümleri üzerinde çalışırken göz önünde bulundurmanız gereken boyutlarla ilgili sorular içermektedir. Her bölüm, bölümü açıklayan bir giriş bölümü ile başlar. Son iki bölüm, Alıştırmalar ile Özet ve Sonuç içerir. Alıştırma bölümü, her bölümde açıklanan soruların yanı sıra önerilen sorular için çalışma önerileri sunar.

Kısım II- Uygulama Yaşam Döngüsü Yönetimi Boyutu. Burada proje öncesi çalışmalar, yeni çözümler geliştirme, mevcut bir çözümü uygulama, yazılım bakımı gibi önemli konularda örnek sorular bulacaksınız. Ayrıca bu bölüm, Geleceğin Durumunun Tanımlanması, İş Değeri ve Boşluk Analizi, Belirsizlik, Paydaşlar ve Geçiş ile Başa Çıkma konularını da kapsar. Bölümler ayrıca tüm bu konuları nasıl çevik ve geleneksel bir şekilde ele alabileceğinizden bahseder.

Kısım III- İş Analizi Süreç Boyutu. Bu bölümün altındaki bölümler iş analizi faaliyetlerini açıklamak içindir: Planlama, ortaya çıkarma, bilgi yönetimi, iş birliği, gereksinim analizi ve kavramsal tasarım tanımı, kapsam ve değişiklik yönetimi ve süreç iyileştirme.

Kısım IV- Ürün Boyutu. Burada oluşturulacak yazılımın sahip olması gereken unsurları tartışıyoruz. Kullanıcılar, kullanıcı rolleri, işlevsellik, işlevsel gereksinimler, kullanıcı arayüzü, iş nesneleri, veri yapısı, raporlama ve veri analizi bu boyutun altındaki bölümlerdir.

Kitabın son bölümü Kısım V- İşlev Harici Gereksinimler Boyutu dur. Bu bölümde işlev harici gereksinimler sekiz ana başlık altında ele alınmaktadır:

Fonksiyonel Uygunluk

Performans Verimliliği

Uyumluluk

Kullanılabilirlik

Güvenilirlik

Güvenlik

Bakım kolaylığı

Taşınabilirlik

Bu Kitap Ne Değildir

Bu kitap, iş analizi süreçleri ve faaliyetleri hakkında bir kitap değildir. İş analizinin nasıl yapılacağını, hangi tekniklerin kullanılacağını ve kavramların ne anlama geldiğini ayrıntılı olarak açıklamamaktadır.

Belirli bir sektör (finans, imalat, perakende vb.) hakkında bir kitap değildir.

Son olarak, bu kitap analistin iş analizi sürecinde kullanabileceği örnek sorular içermektedir. İş analizi sertifikasına hazırlanmak için sorular içermez.

KISIM I- GİRİŞ

Bu kısımda sorulara ve kitaptaki temel kavramlara değiniyoruz. Kısım-I aşağıdaki 6 bölümden oluşuyor.

Bölüm 1- Sorularla Analiz

Bölüm 2- Anahtar Kavramlar

Bölüm 3- İş Analizi Bilgilerini Ortaya Çıkarma Çalışmaları

Bölüm 4- 5N + 1K

Bölüm 5- Soru Sormak

Bölüm 6- İş Analizinin Dört Boyutu

Bölüm 1- Sorularla Analiz

Yeni bir talep gelir ve işe başlarsınız. Tamamen yeni bir çözüm ihtiyacı ya da mevcut bir yazılımda güncelleme isteği gelmiş olabilir. Yöneticiniz görevi size verir. Belki birkaç sayfa belge de olur yanında... Ya da sadece basit bir e-posta....

Peki şimdi nereden başlayacaksınız?

İşin sahibi kim, sponsor kim?

Nasıl bir yazılım geliştireceksiniz? İstenen nedir?

Bütçeniz, teslim tarihiniz ne?

Proje ekibinizde kimler olacak, kimlerle çalışacaksınız?

Çevik mi çalışacaksınız yoksa geleneksel mi?

Ne seviyede belgelendirme yapacaksınız?

Analiz en basit tanımıyla anlamak, anlamaya çalışmak tır. Ve insan anlamak için dinler, gözlemler, okur ve soru sorar. Kendine soru sorar, karşısındakine soru sorar. Cevap alır, anlayıp anlamadığını netleştirmek için soru sorar.

İyi bir analiz doğru soruları, doğru zamanda, doğru paydaşlara sorarak gerçekleştirilir. Bu kitap da işte tam da bu nedenle var. Doğru sorular konusunda size yardımcı olmak için.

25 yılı aşkın bir süredir yazılım sektöründeyim. Yazılım projelerinde analist, test uzmanı, yazılımcı, proje yöneticisi olarak görev aldım. Kendi yazılım girişimim oldu. Üniversitede akademisyen olarak görev yaptım. Danışmanlık firmalarında çalıştım. Eğitimler verdim. Bu süreçte özellikle mesleğe yeni başlamış arkadaşlardan hep şu soruyu aldım: İyi de işin başında ne soracağımızı nereden bileceğiz? Yok mu bir soru listesi, kılavuzu? işte bu kitabın ilk tohumu bu soruyu ilk duyduğumda atıldı. Eğitimlerimde ve danışmanlıklarımda konuları anlatmakla kalmayıp sorulabilecek kritik soruların neler olduğunu da belirttim. Verdiğim eğitim başlığı ya da danışmanlık konusuna özel belki soru setleri de çıkartıp paylaştım. Ama bunların hiçbiri iş analizi sürecinin tamamını kapsayacak genişlikte olmadı.

Bu kitapla iş analizine yeni başlamış ya da bir süredir iş analizi yapan ama analiz yeteneğini daha derinlemesine geliştirmek için kaleme aldım.

Bu kitap bir metodoloji kitabı ya da analiz teknikleri kitabı değildir. Bu yüzden birçok konuyla ilgili açıklama olmaksızın direkt soruları bulacaksınız. Ama ortak bir dil üzerinden iletişim kurabilmek için bu bölümün sonundaki anahtar kavramlar bölümü bazı önemli kavramları kısaca açıklıyorum. Ayrıca ilerleyen bölümlerde paydaşlarla temel etkileşim çalışmamız olan iş analizi bilgilerini ortaya çıkarma çalışmalarına biraz değiniyorum. Son olarak soru konseptini biraz tartışarak birinci kısmı tamamlıyoruz.

Bölüm 2- Anahtar Kavramlar

Bu kitabın amacının iş analizinin ne olduğunu ve temel kavramlarını detaylıca aktarmak olmadığını tekrar hatırlatmak isterim. Bu bölümün ana amacı sizinle aramda ortak bir iletişim zemini oluşturmak için bazı kavramları belirlemekten ibarettir. Aşağıdaki kavramlar bu kitapta geçen en temel iş analizi kavramlarıdır. Elbette kitap boyunca burada açıkladıklarımdan çok daha fazlası yer alıyor. Ancak bu kadarını açıklamanın birbirimizi anlamak için yeterli olacağını umuyorum.

Değişim

(IT Infrastructure Library (ITIL) – BT Altyapı Kütüphanesi) altyapısı değişikliği BT hizmetleri üzerinde etkisi olabilecek herhangi bir onaylanmış, planlanmış veya desteklenmiş hizmet veya hizmet bileşeninin eklenmesi, değiştirilmesi veya kaldırılması olarak tanımlıyor. IIBA-BABOK değişiklik için daha basit bir şekilde bir ihtiyaca cevaben dönüşüm eylemi ifadesini kullanıyor.

Değişiklik kurumun başarımını artırmak için yapılır. Bu amaçla gerçekleştirilecek olan yeni ürün ya da servis geliştirme, mevcut bir çözümün iyileştirilmesi ya da hatalarından arındırılması genel olarak değişiklik olarak kabul edilir.

Gereksinim

Bir paydaş tarafından (buna düzenleyici de dahil, böylece sözleşme, şartname, standart gibi belgeleri da tanıma dahil etmiş oluyor), belirli bir problemi çözmek ya da belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere ihtiyaç duyulan durum ya da yetenek. olarak tanımlanabilir.

Gereksinim, geliştirilmesi gerekenin ne olduğunun belirtimidir.

Sistemin nasıl davranması gerektiğiyle ilgili açıklamalardır.

Gereksinim, proje tamamlandığında sahip olacağımız şeydir.

Gereksinim, ürünün yapması gereken bir şey ya da sahip olması gereken kalitedir.

İş Analizi Bilgisi

Bir analist sadece gereksinimler üzerine çalışmaz. Projeye ve çözüme yönelik riskler, varsayımlar, kısıtlar, paydaşların kaygıları, paydaş bilgileri ve buna benzer diğer bilgiler de analiz için önemidir. Bu bilgilerin tamamına iş analizi bilgileri denir.

Gereksinimlerin Sınıflandırılması

Gereksinimler iki farklı perspektiften sınıflandırılabilir:

Seviyeleri

Türleri

Gereksinim seviyeleri iş gereksinimleri, paydaş gereksinimleri ve çözüm gereksinimleridir. İş gereksinimleri seviyesi en üst seviyeyi ifade eder ve projeyle ilgili çok genel gereksinimler, iş ifadelerini içerir. Analiz süresince bu gereksinimleri detaylandırmaya çalışırsınız. Bu aşamada birçok paydaşla çalışırsınız. Bu paydaşlardan aldığınız gereksinimlerse paydaş gereksinimleri olarak tanımlanır. Ancak paydaş seviyesindeki gereksinimler direkt yazılımcılara verilebilir durumda olmazlar. Detaylandırılmaları, biçime sokulmaları, eksikleri ve sorunlarından arındırılmaları gerekir. Bu çalışmalar sonrasında ortaya çözüm gereksinimleri çıkar. Çözüm seviyesindeki gereksinimler en detay seviyede, artık kodlanabilir hale gelmiş gereksinimleri ifade eder.

Gereksinim türleri ise şu şekilde listelenebilir:

Ürün gereksinimleri

İşlevsel gereksinimler

İşlev harici gereksinimler

Proje gereksinimleri

Kalite gereksinimleri

Geçiş gereksinimleri

Ürün

Bir operasyonel süreç ya da proje sonucu ortaya konulan, üretilen çıktıya ürün denir. Ürün tamamlanmamışsa ara ürün, eğer işlevsel olarak tam ise nihai ürün olarak isimlendirilir. Bir ürün somut, elle tutulur bir şey olabileceği gibi (örneğin araba, bilgisayar, cep telefonu, yazılım) organizasyon yapısı, süreç ya da hizmet gibi soyut da olabilir.

Ürünler bir çözümün parçası olarak ortaya koyulur. Dolayısıyla bir iş ihtiyacını karşılamak üzere ve bir ticari değer üretmek için vardırlar.

Yukarıdaki tanımlar ve açıklamalar çerçevesinde genel olarak ürünün ne olduğunu anladık. Bu durumda aslında bir yazılım projesi sonucunda ortaya çıkan uygulama da bir üründür. Ancak sektörde birçok durumda ürün denince akla gelen birden çok müşteri tarafından kullanılması hedeflenen paket çözümler akla gelmektedir. Sadece belirli bir kurum ya da müşteri için geliştirilmiş çözümler özel çözüm olarak adlandırılır.

Çözüm

Çözüm üretilen bir ya da daha fazla süreç, sistem ya da yazılımdır. İş ihtiyacını giderecek, paydaşların beklentilerini karşılayacak ve beklenen değeri üretecek şey çözümdür. Çözüm basit bir süreç ya da ürün değişikliği olabileceği gibi yeni bir bileşen, hizmet, ürün ya da ürünler grubu da olabilir.

Örneğin bir yasa değişikliği nedeniyle kişisel verilerin koruma kanunu kapsamında personelin bazı bilgilerinin veri tabanında kriptolayarak tutulması gerekebilir. Bu durumda kurumun İK yazılımında basit bir güncelleme yapılması yeterlidir. Bu güncelleme gerçekleştirildiğinde çözüm de gerçekleşmiş olur.

Diğer taraftan kurumunuzun üretim araçlarını ve süreçlerinin kökten değiştirmek istediğini düşünelim. Bu durumda mevcut süreçlerin analizi, yeni süreçlerin tasarımı, bu süreçleri destekleyecek yazılımların geliştirilmesi, bu yazılımların birbirleriyle entegrasyonu ve mevcut operasyonun ve bilgilerin yeni sisteme aktarılması gibi çok büyük bir programla karşı karşıyasınız demektir. Böyle bir durumda çözüm bir ya da birden çok sayıda programdan ve bu programların çıktılarından oluşacaktır.

Proje

Projeler bir iş ihtiyacını karşılamak üzere ortaya bir çözüm koymak amacıyla gerçekleştirilen geçici faaliyetlerdir. Yeni bir ürün geliştirme, mevcut bir ürünü geliştirme, kurumun organizasyonel yapısını yenileme, pazar araştırması gibi faaliyetler projelere örnek verilebilir.

İş İhtiyacı

İş ihtiyacı yazılım projesini başlatan gerekçedir. Stratejik hedefler, operasyonel problemler ya da pazardaki bir fırsat iş ihtiyacı olarak tanımlanabilir. İş ihtiyaçları aynı zamanda yüksek seviyeli gereksinimler olarak da düşünülebilirler.

İş ihtiyacına örnek olarak hizmet sektöründe faaliyet gösteren bir kurumun müşteri ilişkilerinin yürütülmesini sağlayacak bir yazılım ürününü verebiliriz. Bu durumda hem mobil cihazlar hem de kişisel bilgisayarlarca erişilebilecek bir yazılım ihtiyacı, en yüksek seviyeli iş ihtiyacı ve gereksinim olarak kabul edilebilir.

Bir başka iş ihtiyacı örneği olarak çok sayıda farklı lokasyonlarda çalışan kalabalık bir personelin iş avansı ve masraflarının yönetilmesi olabilir.

Paydaşlar

Paydaş projeden etkilenen ya da projeyi etkileyen herkes olarak tanımlanır. Paydaşlar bir yandan bizim için en kritik analiz bilgisi kaynaklarıdır bir yandan da ticari değer beklentileri karşılanarak memnun edilmesi gereken kişilerdir. Paydaşların büyük çoğunluğunun ortaya çıkartılacak olan çözümden bir beklentisi vardır ve bu beklentinin en iyi şekilde anlaşılarak yönetilmesi gerekir.

İş Değeri

Ticari kurumlar doğaları gereği öncelikli olarak varlıklarını sürdürmek ve sonrasında da karlılıklarını ve pazar paylarını artırmak isterler. Bunun için stratejik hedefler belirler, mevcut maliyetlerini azaltmaya ve karlılıklarını artırmaya çalışırlar. Bu çerçevede bir operasyonel problemi gidermek ya da pazardaki bir fırsatı yakalamak için gerçekleştirilecek projeler mutlaka kuruma ticari bir değer kazandırıyor olmalıdır. Bu ticari değer en özünde üç unsura dayanır:

Yasal bir zorunluluğu yerine getirme ve cezadan kaçınma

Somut kazanımlar

Soyut kazanımlar

Somut kazanımlara kar artışı, maliyeti azaltma, pazar payını artırma gibi hedefleri örnek verebiliriz. Soyut kazanımlar ise daha çok sosyal sorumluluk, marka bilinirliğinin artırılması, şirket prestiji gibi unsurlardır.

Bağlam

Değişimi etkileyen, değişimden etkilenen ve değişimi daha iyi anlamamızı sağlayan analiz bilgileri dışındaki her türlü koşula bağlam denir. Değişim bir bağlam içinde gerçekleşir ve bu bağlamı iyi anlamak değişimin ve projenin başarısını çok ciddi ölçüde etkiler.

Peki nedir bu bağlam?

Bağlam paydaşların tavırları, tutumları, inançları, demografik yapısı olabileceği gibi kurumun kültürü, hedefleri, iş yapış biçimi gibi içsel olabilir. Diğer taraftan rakipler, yasalar, konjonktür gibi dışsal da olabilir. Bu ikisi haricinde değişimi mevsim, lokasyon gibi içsel ya da dışsal olarak tanımlayamayacağımız koşullar da bağlam olarak değerlendirilir.

Konuyu somutlaştırarak ilerleyelim. Varsayalım ki bir yazılım projesi yapıyorsunuz ve iç kaynaklarla geliştireceksiniz. Proje bir mobil uygulama projesi. Şimdi şunu düşünün: Projeye atanacak ekibin mobil geliştirmede deneyimli olup olmaması projeyi etkiler mi? Elbette etkiler. Ama bunu bir analist olarak gereksinim ya da analiz başlığı altında ele alamazsınız. Ama iyi bir analist olmak istiyorsanız bu durumu da bağlam içinde ele alıp, ona göre hareket etmelisiniz.

Bir başka örnekle devam edelim. Bir projenin paydaşlarının tek bir lokasyonda olmasıyla farklı ülkelere dağılmış olması durumunda aynı şekilde çalışabilir misiniz? Elbette hayır. Analiz eforunuz, zamanlamanız, takvim planlamanız hep farklı olacaktır. Saat dilimi farkı, hatta ülke, kültür ve dil farkı bile işin içine girebilir.

Kurum kültürü daha resmi olan, yazışmalara dayalı olarak ilerleyen bir kurumla, daha esnek ve samimi çalışan, iletişimi sözlü olan bir kurumda analiz yapmak da farklılaşacaktır. Benzer şekilde daha önceden BT projesi yapmış olan paydaşlarla çalışmakla ilk defa BT projesi yapacak paydaşlarla çalışmak da sizin analiz eforunuzu ve sürecinizi etkileyecektir.

Sizin de görebileceğiniz gibi bu örnekler daha da artırılabilir. Burada hiç aklımıza gelmeyen bir şeyle de karşılaşabilirsiniz. Pek etrafımızdaki somut soyut her şeyi bağlam olarak ele almalı ve onlarla ilgili aksiyon almalı mısınız? Elbette hayır.

Projeyi, ürünü, analizi, değişimi ve bunlarla ilgili çalışmaları etkileyecek olan iç ve dış koşulları belirlemek de önemli bir analiz işidir. Bunlardan mutlaka göz önünde bulundurup değerlendirmeniz gerekenlerin bir listesini aşağıda veriyorum. Bunların her birini ilgili proje için sorgulayın. Eğer bir risk oluşturabileceklerini düşünüyorsanız üzerlerine biraz daha eğilin ve edindiğiniz bilgi ve izlenimlerle bağlama dahil edip etmeyeceğinize karar verin.

Bir analistin göz önünde bulundurması gereken en temel bağlam koşulları şunlar olabilir:

Kurumun değişimle ilgili standartları

Kurumun yazılı ve yazılı olmayan iş kültürü

Regülasyon

Mevsimsel ve dönemsel etkiler

Paydaşların lokasyonları, fiziksel dağılımları

Paydaşların BT proje deneyimi

Proje ekibinin deneyimi

Proje bütçesi ve olanakları

Süreç olgunluğu

Teknoloji olgunluğu

Kurumun yazılım süreçleri

Bölüm 3- İş Analizi Bilgilerini Ortaya Çıkarma Çalışmaları

İş analizi bilgisi ortaya çıkarma çalışması (İngilizce: elicitation) çalışmaları paydaşlar ya da diğer gereksinim kaynaklarından bilgi almayı, toplamayı, edinmeyi ifade etmektedir. Gereksinimleri keşfetmenin en temel ve birincil yöntemi budur.

İş analizi bilgisi ortaya çıkarma çalışmaları planlı olabileceği gibi plansız da gerçekleşebilir. Örneğin paydaşları belli olan planlanmış gereksinim çalıştayları ya da odak grup çalışmaları yaparak gereksinim edinebilirsiniz. Ya da bir paydaşla ayak üstü karşılaşırsınız ve sohbet sırasında ortaya bazı gereksinimler çıkabilir. Her iki duruma da iyi bir analist olarak hazır olmalı ve gerektiğinde kullanmalısınız.

İş analizi bilgisi ortaya çıkarma yaklaşımının belirlenmesi ve çalışmaların planlanması, analizin genel olarak planlandığı aşamada gerçekleştirilir. Bu aşamada paydaşlar ve diğer gereksinim kaynaklarıyla ilgili edinilmiş bilgiler kullanılarak hangi paydaşla hangi konuda çalışılması gerektiği, hangi gereksinim edinim tekniklerinin kullanılacağı belirlenmiş olur. Analizin ilerleyen aşamalarında gereksinim edinme çalışmaları yakınlaştıkça ilgili aktiviteler için yaklaşımlar gözden geçirilir ve gerekiyorsa güncellenir.

İş analizi bilgisi ortaya çıkarma yaklaşımı netleştirildikten sonra gerekli hazırlıkların yapılması aşamasına geçilir. Bu aşamada çalışma için ilgili paydaşların bilgilendirilmesi, gerekli kaynakların ayırılması ve hazırlanması gibi işler gerçekleştirilir.

Hazırlıklar tamamlanıp zamanı geldiğinde İş analizi bilgisi ortaya çıkarma faaliyeti gerçekleştirilir. Bu aşamada çalışma içerisinde paydaşların katılımının ve angajmanının sağlanması, çalışmanın kapsamında kalması ve amacına hizmet etmesi, tartışılan konuların not alınması gibi işler gerçekleştirilir.

Çalışma sonrası analist edindiği bilgileri aldığı notları kullanarak yazılı hale getirir. Hazırladığı dokümanı içerik ve şekil yönünden kontrol ederek teyit için göndermeye hazır hale getirir.

İş analizi bilgisi ortaya çıkarma çalışması sonrasında yazılı hale getiren analiz bilgileri, ilgili çalışmaya katılmış paydaşlara gönderilerek varsa düzeltme önerileri yoksa teyitleri alınır.

Paydaşların geri dönüşü sonrasında varsa gerekli düzeltmeler yapılır ve son olarak da edinilen yeni analiz bilgileri diğer paydaşlarla paylaşılır.

Analiz bilgisi edinimi çalışmaları boyunca şunlara dikkat etmeyi unutmayın:

Analiz bilgisi edinimi faaliyetleri boyunca içinde bulunduğunuz değişikliğin ne olduğu, nasıl bir şey olduğunu sürekli sorgulayın. (Değişiklikten kasıt, kurumda gerçekleşecek olan değişikliktir.)

Analiz bilgisi edinim süreci doğası gereği iteratif olduğundan, çalışmalar ilerledikçe ihtiyaçla ilgili kavrayış artacaktır. Bu nedenle ihtiyacı bir kere en başından çok net anladığınız yanılgısına kapılmayın. Çalışmalar ilerledikçe tekrar tekrar üzerinden geçerek netleştirmeye odaklanın.

Analiz bilgisi edinim faaliyetleri boyunca ihtiyaç duyulan ya da arzu edilen çözüm bileşenlerini anlamaya çalışın.

Çalışmalarınızda elde ettiğiniz bilgilerin göreceli değerlerini anlamaya çalışın ve bu değer konusunda paydaşların görüşlerini alın.

Çözümü ve projeyi etkileyebilecek her türlü iç ve dış unsuru ve bu yöndeki tespitlerinizde değişiklik olup olmadığını takip edin.

İş Analizi Bilgisi Ortaya Çıkarma Yaklaşımının Belirlenmesi

İş analizi bilgisi ortaya çıkarma yaklaşımının belirlenmesi, analiz bilgileri edinirken hangi tekniklerin kullanılacağının, paydaşların katılımının nasıl sağlanacağının hangi aktivitelerin hangi sırada gerçekleştirileceğinin belirlenme aşamasıdır. Yaklaşımın belirlenmesi analizin planlanması aşamasında başlamalıdır. Aktivitelerin zamanı yaklaştıkça yaklaşım yeniden gözden geçirilerek gerekiyorsa revizyonlar yapılmasında fayda vardır.

Etkili bir yaklaşım belirlerseniz paydaşların zamanını daha iyi kullanır, projeye angajmanını daha iyi sağlarsınız. Böylece analiz faaliyetleriniz daha başarılı, plana uygun bir şekilde gerçekleşir. Bu da başarılı bir ürün teslimatı ihtimalini daha da artıracaktır.

Gereksinim edinim yaklaşımlarını belirlemek üzere aşağıdaki konular üzerine çalışmanız gerekmektedir:

Hangi analiz bilgiler edinilecek? (Gereksinim, süreç akışı, iş kuralları, ekran prototipleri, vb.)

Aradığınız bilgiyi kimden ya da nereden edinebilirsiniz? (Alan uzmanı, son kullanıcı, sponsor, vb.)

Bilgiyi ilgili kaynaklardan nasıl alabilirsiniz? (Bire-bir görüşmeyle, çalıştay yaparak, gözlem yaparak, vb.)

Çalışmayı ne zaman gerçekleştirmelisiniz? (Sizin, paydaşın, toplantı kaynaklarının, vb. uygunluk durumu...)

Etkili bir analiz bilgisi edinim yaklaşımının en önemli unsurlarından biri de gereksiz yere paydaşların zamanını almamanızdır. Yaptığınız çalışmaların etkili, faydalı ve yerinde olduğunun görülmesi paydaşların size vereceği desteği ve ayıracağı zamanı olumlu yönde etkiler.

Son olarak belirtmek isterim ki, analiz bilgisi edinim yaklaşımınızı belirlerken tüm analiz sürecini, paydaşları, proje ve ürünü bir bütün olarak düşünerek planlama yapmak önemlidir. Detay seviyede çalışmalara geçmeden önce büyük resmi görmeye çalışarak planlama yapın.

İş Analizi Bilgisi Ortaya Çıkarma Çalışmalarına Hazırlanmak

İş analizi bilgisi ortaya çıkarma çalışmalarına hazırlık, gerekli kaynakların organize edilmesi, takvimlerin planlanması, gerekli malzemelerin hazırlanması ve bireylerin bilgilendirilmesi sürecidir. Her bir iş analizi bilgisi ortaya çıkarma çalışmasının amacı yapılacak olan aktivitenin tüm paydaşlar için ve özellikle de sizin için en verimli şekilde geçmesinin sağlanmasıdır.

Hazırlık aşamasında şunlara dikkat edilmelidir:

İlgili çalışmanın amacı ve kapsamı netleştirilmelidir. (X modülünün gereksinimleri detaylandırılacak ya da mobil uygulamanın ekran prototiplerinin ilk taslakları belirlenecek, gibi...)

Çalışmada hangi teknik ya da tekniklerin kullanılacağı netleştirilmelidir. (Planlamada kullanılacak teknikler genel olarak belirlenmiş olsa da bu aşamada gerekli görülürse revize edilebilir.)

Katılımcıların kimler olacağı belirlenmelidir. (Belki yeni paydaşlar projeye katılmış olabilir ya