เราอาศัยฟังธรรมได้ยินธรรมะของพระพุทธเจ้า แล้วก็เริ่มหัดหมายรู้แยกขันธ์ออกไป แต่ละขันธ์นี่เราก็ดู ว่ามันเที่ยงหรือมันไม่เที่ยง ร่างกายนี้เที่ยงหรือไม่เที่ยง ความสุขทุกข์นี้เที่ยงหรือไม่เที่ยง ความดีความชั่วทั้งหลายที่เกิดขึ้นในใจเที่ยงหรือไม่เที่ยง จิตนี้เที่ยงหรือไม่เที่ยง ค่อยๆ ดูความจริงไป อย่างจิตนี่มันไม่เที่ยงหรอก เดี๋ยวก็เป็นผู้รู้ เดี๋ยวก็เป็นผู้คิด เดี๋ยวก็เป็นผู้รู้ เดี๋ยวก็เป็นผู้ไปดูรูป เป็นผู้ไปฟังเสียง เป็นผู้ไปดมกลิ่น เป็นผู้ไปลิ้มรส เป็นผู้รู้สัมผัสทางร่างกาย เป็นผู้คิดนึกปรุงแต่งทางใจ เห็นไหมจิตไม่คงที่เลยเปลี่ยนแปลงตลอด เดี๋ยวเกิดที่ตา เดี๋ยวเกิดที่หู ที่จมูก ที่ลิ้น ที่กาย ที่ใจ ฉะนั้นจิตเองก็ไม่เที่ยง การที่เราแยกขันธ์ได้ ก็เพื่อเราจะได้เห็นว่าขันธ์แต่ละขันธ์มันไม่เที่ยง มันถูกบีบคั้น มันบังคับไม่ได้ คำว่าไม่เที่ยง หมายถึงของซึ่งเคยมีแล้วมันไม่มี ของที่เคยมีแล้วมันไม่มี คำว่าทุกขัง เป็นทุกข์ หมายถึงของที่กำลังมีกำลังถูกบีบคั้นให้แตกสลายไป -- หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช วัดสวนสันติธรรม 13 กันยายน 2563 ไฟล์ 630913 ซีดีแผ่นที่ 87