Discover millions of ebooks, audiobooks, and so much more with a free trial

Only $11.99/month after trial. Cancel anytime.

Piccinni in Castorias
Piccinni in Castorias
Piccinni in Castorias
Ebook218 pages3 hours

Piccinni in Castorias

Rating: 0 out of 5 stars

()

Read preview

About this ebook

Conti, ammenti, pinsamenti, sònnii, mimorii chi ti furriègghjani sempri a inghì, a chissu tempu straurdinàriu di la vidda chi scubrimmu maravigliosu solu candu è passaddu, palchì accò lu semmu vivendi no emmu altru che l’apprettu di brusgiallu. Piccinni in Castorias è lu contu di chissu tempu vistu cu’ l’occhji di un piccinnu chi s’appronta a divintà mannu in un mondu ch’è cambiendi impari e più di eddu. Lu chi ha cunnisciuddu finza a inghì s’è sfrabbinendi cumenti una foglia secca e lu dumani ca’ lu sa… Cussì proa ad alluggà la mimoria di lu mondareddu soiu chi svani in una sorti di diàriu sistaddu innantu a un annu particulari, o mègliu, sighendi lu filu di lu campiunaddu di fubba 66/67, innistèndivi conti, fatti e fattareddi di la vidda paesana primma e drentu a lu buum…

Middai Anni Sessanta, tempu d’emigrazioni, di campagni spupuladdi, di primmi sunnuzi di modernidai. Lu mondu è cambiendi, l’ommi sò cambiendi, ma calcunu risisti. Una tanca suspesa tra cielu e mari pari l’ùltimà difesa di un universu distinaddu a scumparì. In mezzu a una scunfinadda solidai v’è una funtana, un àlburu immensu di murighessa, un vacchili e un ommu cun dui figlioli. Dugna vènnari passa un anzianu a cavaddu. Mistiriosu, ca’ lu sa undi anda? Vi capitègghja puru calchi altru, cussì nàscini li conti chi s’ammisciani a li sònnii di li piccinni. L’antiggu e lu nou pa’ unu spaccaddu di vidda da rimunì i’ lu furzeri di la mimoria.
 
LanguageSardinian
PublisherNOR
Release dateMay 24, 2018
ISBN9788833090184
Piccinni in Castorias

Reviews for Piccinni in Castorias

Rating: 0 out of 5 stars
0 ratings

0 ratings0 reviews

What did you think?

Tap to rate

Review must be at least 10 words

    Book preview

    Piccinni in Castorias - Giuseppe Tirotto

    Giuseppe Tirotto

    Piccinni

    in Castorias

    Romanzu in sardu-cossu

    ISBN 978-88-3309-018-4

    Índitze

    Piccinni in Castorias
    Lu Autore
    Sa colletzione Isteddos
    Colophon

    La merruledda aia brinchittaddu in mezzu a la saina alta e a li rampi azzuddi. Acchjappalla più impodda di cand’era i’ lu nidu cuaddu i’ li razzoni, parò avà paria stracca, un altru aiggiu di paciorra e sarìstia stadda nostra, li mani èrani pronti a sarrassilli innantu chi aia fattu d’ali e allacanendi allacanendi era risciudda a pisassi finza a lu rattu di un cherchu chi fagia da chisura a lu caminu. Accidenti a edda! S’era caladda in un puntu undi li bracci nostri no arrivàvani, e paria facci la ringa ringa muendi lu beccu schinchiddosu grogu i’ lu verdi scuru di lu fogliammu.

    – Ahn, cussì è? Asetta chi ti lu doggu eu lu tantu...

    Nardu, me’fraddeddu minori, m’era figghjulendi cu’ l’aria dilusa di ca’ ha pessu calchi cosa. Eu l’àgghju rassiguraddu fèndili d’occhji e strignendi li labbri, cumenti a dì: imbara e avarai a vidè, intantu chi mi sfilavu lu tirallàstiggu da coddu e cu’ l’altra manu circavu i’ la busciàccara fala fala lu chjocculittu adattu. Lu piggioneddu era avà in mezzu a la furchidda d’agliastru, prontu ad essè cintraddu da la predda. Eru siguru di biccallu, inveci... Inveci c’era buladdu pròpriu candu aia mulladdu la peddi liadda a li gambi e la predda s’era infiladda cun sfragassu i’ li fogli.

    – Ahi! Diàulu di la sorti bedda chi vi n’ha fattu...

    Ahi?!

    Cattalora, duvia avè pigliaddu calcunu passendi in caminu! Curri Ninà chi sinnò ci fàgini assagghjà la soga!

    Aiami curriddu ad un alenu timmendi d’avè fattu chissa chi e candu Nardu s’era dagaddu a sfalà sballaddu i’ l’azza di lu triggu altu eu puru m’eru arresu, fèndimi un cuaddògghju in mezzu a li spighi. Inghì no ci pudia vidè nisciunu. Emmu asitaddu chena un mùsciu senza pirdì un aiggiu di figghjulà lu caminu, si lu chi aiami daddu cu’ la predda era falendi l’avarìstiami sibistaddu passà viginu a lu fundali di la tanca undi la chisura era bassa. No c’era passaddu assai ch’èrani spuntaddi l’arècchji d’un cavaddu, un cavaddu moru cun in groppa un ommu in sumbreri chi paria dugna tantu frigassi la còscia dresta.

    Ghjesummaria! Cu’ lu tirallàstiggu aia pigliaddu a zu Pauleddu Deligia, chidd’ommu chi dugna vènnari falava da Pelgu a Castorias a cavaddu e chi calchi volta s’arrigghja unde noi a fummassi un zigarru cun babbu e bissi un cicchettu. Passona a modu mì, chi faiddava cun mileddu e sabia conti assai beddi! Mi dispiagia d’avè pigliaddu pròpriu a eddu, parò oramai lu dannu fattu era... e cosa duvia fa? Appiccammi a calchi biccu? No di certu..., una degina di minuti ed èrami torra arrugghjendi a tirallàstiggu in manu a càccia di piggioni e zirighetti, lu tempu lu divìstiami passà in calchi modu primma chi babbu fùssia turraddu da lu paesi.

    Cand’era attuppaddu ci aia auddu sottu a l’àlburu di murichessa scurrucchjulendi fava. Eddu aia sbarriaddu l’àinu e faccindaddu cun altri cosi, dabboi cussì pa’ casu ci aia fattu sabè d’avè incuntraddu in caminu a zu Pauleddu Deligia chi s’era lamintaddu d’essè staddu tiraddu a predda passendi i’ l’azza di la chisura nostra, no è chi noi ni sabiami calchi cosa no?

    – Noi?! – Aia fattu eu cun una fàccia tosta scantaradda. – Noi no ci semmu muiddi da inogga pa’ tuttu lu mangianili! – E m’aia cuaddu lu tirallàstiggu in busciàccara.

    Eddu aia dassaddu a pirdì, parò si vidia chi no aia criduddu mancu un pelu a cantu l’aia dittu.

    Tuttu in ghjru era un mari di triggu. La frina di mezzudì li pintava innantu marizzaddeddi di divessu culori, quasi cumenti lu libècciu cu’ lu mari. Chissa volta era stadda un’invirradda d’eva e li spighi grassi e tècchji si pigghjàvani tiraddi da li grani pisanti. Calc’annu primma, di chissi tempi, sarìstiani staddi ghjà inziccaddi da la missaddògghja, pa’ essè dabboi beddi assintaddi in mannoni pronti a la carrucchera a la trèbbia chi fagia stazioni pròpriu unde noi. Ca’, chi bedda festa la triulera! Tuttu un anda e torra di ghjenti, carri, tumbarelli, àini, boi e cavaddi, bàrrii di sacchi, mannoni e pàglia. E la mùsica di lu motori! e lu sudori di li carradori! E la sacralidai di li chi tagliàvani li vinchìggliuli, impinnunaddi in altu cumenti divinidai!

    Una stazioni durava una vintina di dì ed èrani vinti dì di cunfaffarosa umanidai, più lu mesi primma chi vi vulia pa’ missà. Avali inveci v’era la mietitrèbbia. Un pàgghju d’ori e tuttu era finiddu, dugnunu pinsendi solu ad eddu matessi. Mì, palchì lu triggu era ancora i’ li tanchi!

    Aiami ghjà vaccaddu, e tandu a fora in campagna. V’era l’ortu da abbà, li balzitti di li viddeddi da pianà, la fava di scurrucchjulà, cosi chi babbu avarìstia pududdu fa dapareddu e inveci si purtava fattu puru a noi chi avarìstiami prifiruddu andacinni a mari o imbarà a ghjuggà a palloni in carrera. Certu chi no v’isciami di mùtria bona, parò una volta inghì circàvami alumancu di passacilla bè, circhendi nidi o andendi a càccia cu’ lu tirallàstiggu. Màssimu lu palloni mi fagia pinà. Passioni nòa lu palloni, nòa e fugosa. Primma mancu lu figghjulava, anzi mi dagia infaddu palchì sviava li cumpagneddi mei da li ghjogghi chi più m’alliccàvani. Ghjogghi di gherra, di spadi, archi, frecci e cavaddi di canna, impari a Lancillotto, Robinudd, Ercole e Maciste. Canti ci n’emmu daddu cun chissi di la Pulvarera e di La Marina!

    La gherra pudia cumincià in cassisia mumentu, puru chena mutiu, cumenti la volta chi Marieddu Cannagulu s’era staccaddu da l’altri cumpagni di lu rioni di Manganeddu, e faladdi li scalini chi purtàvani a l’intradda di scola, cu’ la borsa di cartoni pinduloni, arrivaddu viginu a la greffa di la Pulvarera, fendi l’indiffarenti, n’aia daddu una sbar­riadda a schina a Tore Caggarànciu.

    – Palchì no stai attentu? – Aia prutistaddu Tore Caggarànciu.

    – E sinnò? – Aia rispostu pruvuchèndilu Marieddu.

    Tutti li piccinni s’èrani avviginaddi inghiriendi li dui. Tore Caggarànciu n’intindia l’occhji innantu, e sabia chi avarìstia pessu la fàccia no accittendi la sfida di unu di Manganeddu; e puru l’amigghi di la Pulvarera, rinfurzaddi da chissi di lu Pozzu e di la Funtana Vècchja lu inzirriàvani a briàssi cun Marieddu Cannagulu.

    – Spàccali lu muccighili a chissu pagliàcciu! Falli caggà la smerda di sett’anni! Dalli dui bulcioni e stìrrilu! – Zicchirriàvani li partigiani soi.

    Marieddu aia spostu la borsa e asittava siguru. Da la parti soia aia li piccinni di Manganeddu, chissi di lu Bastioni, di Mezzu Teppa e puru li di la Marina. Li dui si figghjulàvani cumenti dui gadditti, ma nisciunu vulia cumincià pa’ primmu. Tandu s’era missu in mezzu Nino Lu cristoni, unu neutrali di la Vignàccia, rispittaddu palchì fagia una scola dugna tre anni ed era quasi fidali di lu ma­stru.

    – Marranu si ni li lampi chistu? – Aia dittu Nino a Marieddu, mitten­di un rocchjttu innantu a la spadda di Tore Caggarànciu.

    Lampanni lu ròcchju no era nudda di particulari, ma significava azzampu mannu, un signali chena rimèdiu di sfida e l’incumènciu di la brèa.

    Marieddu s’era accustaddu a Tore trinighendi lu ròcchju chena lampannìllu e fendi mossi e vecci pa’ fa muì l’altru. Chistu fig­ghjulava cu’ la coda di l’occhji prontu a frumbulassi non appena lu pezzu di legna ni fùssia faladdu. Paria quasi un baddu tra dui gadditi chi s’inghiriàvani i’ lu cìrculu di li piccinni in panneddu nieddu e li fiocchi rui spampanaddi. Una trinigadda più forti e li dui piccinni s’èrani avvinchigliuladdi imbulcinèndisi in mezzu a lu piùaru, quasi suttarraddi da l’altri chi manifistà­vani lu tifu a zicchirri manni.

    – Lu mastru! Lu mastru! – S’era intesu, e in un patrefilu s’èrani tutti spaltighinaddi, cumpresi li dui briadori scuzzulèndisi li panneddi piùarosi.

    La brèa era finidda ma era cuminciadda la gherra.

    Pusaddi beddi assintaddi i’ li banchi li piccinni di li rioni in gherra si figghjulàvani cu’ la crigna mala. Chissi pusaddi i’ lu matessi bancu si pizzigàvani e si mullàvani calci a gambucci, solu la prisènzia di lu mastru impidia chi si fùssiani pisaddi altri brèi, ma oramai la gherra era dichiaradda.

    Èrani tanti dì chi la cosa ghjumpava. Spinti, battuddi pisan­ti, fogli stracciaddi, calamai svultuladdi, èrani signali di gana di gherra. Candu chista gana vinia v’era poggu chi fa: bisugnava falla. E vinia dugna tantu tempu pa’ divessi mutii. O palchì calcunu vulia fa vidè la forza, o palchì bisugnava in calchi modu sfu­gassi, oppuru palchì s’era sviluddi di l’altri cosi. Lu branu era la stasgioni più adatta, si pudia sta in ghjru finza a tardu ed era più fàcili agattà l’armi nicissari.

    A poi istaddiali s’era turraddi a scola, era ghjuntu lu tempu di li baddi, chissu d’andà a multa-multa e baga-baga, chissu di calà tràppuli e piàttigghi, dabboi era arrivaddu Naddali e dugnunu s’era intesu più bonu. In più pa’ li festi èrani furriaddi umbè di babbi emigraddi e tandu era mègliu imbarà cheti e boni chena dà pinsamenti. Brusgiaddu cun Ghjògliu lu Carrasciali imba­ràvani di li mesi bóiddi chi bisugnava pianà in calchi modu primma chi fùssia arrivaddu lu tempu di li nidi, di la frutta di furà in campagna e di un’istaddiali sbambarriaddu dinanzi: tempu chi si pudia pianà so­lu cu’ la gherra.

    Chissa volta la gherra era totali e li bandi ricalcàvani l’andamentu di Castorias. Da una parti li piccinni di li rioni antigghi di Manganeddu, lu Bastioni, Mezzu Teppa e la Marina, da l’altra chissi di fatta nòa di Lu Pozzu, la Pulvarèra e la Funtana Vècchja.

    A cabbu di la banda di Manganéddu v’era Franciscu Biscàcculu, òrfanu di pischadori chi stagia cu’ la minnanna e campava accugliendi rìcciu, chjogga e multigghjadda pa’ li scogli; o pischendi salpi e mùzzari cu’ lu rizzàgghju chi sabia lancià cumenti nisciun altru. D’una quindigina d’anni no paddia nisciun cuntrollu e fagia lu chi l’alzagia a cabbu, pa’ chissu li piccinni minori lu mit­tiani fattu ed eddu n’apprufittava pa’ buschà calchi pezzu di pani e calchi sigaretta. Li scoli no l’aia agabbaddi, ma di chistu no n’af­futtia a nisciunu e più poggu di tutti ad eddu chi sighia ad arrugghjà pa’ li scogli e a cumandà la greffa di lu rioni. Si dabbói dizidia di fa gherra a chissi di lu paesi nòu tutti èrani pronti a sighillu, un poggu palchì rispittaddu e timmuddu, un poggu palchì, si digia, purtava sempri fattu la rasògghja chi l’aia dassaddu lu còlciu di lu babbu.

    Eu eru unu di Lu Pozzu, rioni chi finia in campagna e chi cunfinava a chissu di la Pulvarera, undi stagia lu cabbu-greffa di lu paesi nòu. O alumancu, undi stagia la mamma, palchì dugna tantu eddu si dagia a bandiddà, aggrundèndisi in una sorti di pinnetta sottu a un crabbufiggu appiccaddu a la custera di Salvinu. Lu chjammàvani Mattéu Fàccia di cannau, rummignu guadagnaddu pa’ li fàuli chi cuntava e pa’ essè lu tarrori d’urtulani e vignitteri. Rara vigna o ortu no visitaddi da Mat­teu, tantu l’aiani puru tiraddu a lardu, rimunèndilu pa’ dui chiddi a culu a aria pa’ la bu­scicca chi l’era isciudda. Ma no aia scaddaddu, e appena sanaddu accollu pègghju di primma a scundì àlburi e fondi di muschaddeddu, tantu da fa dì a un vignitteri scunfurtaddu chi più che timmì la morti timmia a Matteu Fàc­cia di cannau.

    Puru Matteu era mannu e grossu, e a paru a lu cabbubanda di Man­ganeddu chena cuntrollu palchì aia lu babbu in Germania e la pòara mamma a passà lu tempu a intindì li chesci chi pa’ culpa soia li fagiani una dì sì e una no. Lu rispettu da parti di li piccinni era duvuddu a la vidda aresta chi fagia e pa’ una rustàg­ghja chi si purtava sempri fattu e chi trattava pa’ taglià legna candu si vulia fa pardunà da la mamma.

    Eu e l’amigghi mei li fagiami umbè di vìsiti i’ la pinnetta chi s’aia fattu sottu a lu crabbufiggu pinduloni i’ la ribba, chi pa’ arrivavvi Matteu lampava una scala fatta di funi e ròcchji. L’aia arredadda cu’ una tra­mazza vècchja chi trattava a culcadògghju in mezzu a bùcchja di mèndula, cògghja di melagranadda e pezzi di babbiru. A noi ci dummandava sempri giornalini e sigaretti (chi eu furavu a babbu), e si no vi n’èrani si li fagia cu’ l’attentu o di caggarànciu seccu. Calchi tiradda la fagia fa puru a noi, pagadda parò in brusgiori di gola e l’occhji fora. L’altri poggu vi dagiani contu, chi avendi pa’ lu più li babbi emigraddi pudiani traffigà pa’ li campagni chena arrisettu, cosa nigadda a me, palchì babbu aia terri soi e sighia a trabaglialli chena mitticilla a lu currali di la forca pa’ pudè campà. Si da una parti la cosa mi limitava la libartai da l’altra mi fagia divintà unu di li prifiruddi di Matteu "Fàccia di Cannau’, palchì in casa v’èrani sempri pruisti, màssimu miloni e sìndria, ed eddu no passava dì chi no mi ni dummandava unu. Cussì mi tuccava asittà chi in casa no vi fùssia staddu nisciunu pa’ intrà a quizza a quizza i’ lu magasinu aggranfà un miloni e currì a Salvinu a purtavillu. Eddu no pirdia tempu a tagliallu cu’ lu cul­téddu, palchì lu cribbava cun dui cazzotti, e abbrammiddu c’infilchia lu muccigghili sulpulendi finza ad avè alenu. Candu lu spulpuggiava tuttu si frigava lu muccigghili ghjà manciaddu di calchi zuddu bastardu, ridendi suddisfattu cu’ l’occhji nieddi sottu a li peli di crabbàgghju. Eu imbaravu incantaddu da chissu piccinnottu chi paria no tim­mì nudda, chi drummia dapareddu in campagna e passava i’ li razzoni cumenti un polcavvru chena parua di raffiassi o strippassi li robbi. N’invidiavu màssimu la libartai e la vidda aresta, no fendi a mancu d’assumigliallu a calchi eroi visti in cìnema la du­mènigga.

    Accò scuppiadda la gherra cu’ li di lu paesi vècchju èrami andaddi unde Mattéu chi ci aia dittu di priparà l’armi chi eddu dabboi avarìstia benedettu. C’èrami missi sùbiddu a circà, ca’ an­dendi a lu riu a taglià canni pa’ fa cavaddi e lanci, ca’ a la pischina pa’ fa frecci di budda, ca’ a tirà palma pa’ fassi li frùnduli di funiggiedda. Pa’ li spadi trattàvami la tàula di li cascetti di frutta, pa’ l’archi li raggi di li paràcqua vècchji, chissi manni e verdi di li zappadori, mìì! fèndigi li frecci cu’ l’ùltimu biccu beddu allisgiaddu di li canni, chi, pa’ falli falà a piccu, l’ingraugliàvami calchi ghjru di filuferru in punta.

    Eu aia fattu li cosi in mannu, cun un muntoni di frecci assintaddi in un róddulu di cartoni, una spada di tàu­la e un cavaddu di canna. Pa’ vistimmi a lu modu di li cavalieri antigghi, un golfu nieddu accolladdu e un passa­muntagna, chi dadda la stasgioni fagiani sciuppà di caldu, in più una mantedda d’inciradda e in cabbu una curona buschadda da un fondu di una pastera di lamma fràgigga. Mi mancava solu l’arcu. Cumenti fa?

    In casa v’era lu paràcqua di babbu... troppo nòu, parò... no, no si pudia... Lu figghjulavu circhendi di sfuacci li pinsamenti mali. Inùtili, lu disìgiu di no sfigurà ci cabbulava chissu d’essè figliolu bonu, e inguddèndigi l’ùltimi sensi di culpa aia pigliaddu la fòlvigia e n’aia buggaddu un ràggiu, mittendi torra a postu lu paràcqua. Un pelu di sedda e l’arcu era fattu! Orgugliosu l’aia vuluddu subiddu pruà i’ la corti di ca­sa spacchendi lu veddru di lu magasinu. Ma no m’ eru pinsamintaddu assai, la gherra era la gherra, e pigliaddu lu cavaddu di canna eru curriddu a Salvinu undi ghjà asittàvani l’altri cavaglieri.

    V’èrani Ghjuanneddu Punti di balla, Àgnulu Pedi di prància, Pàulu Musciumiau, lu fraddeddu Musciumiaeddu, li tre fraddili Ciprò, Tinu Cabbi d’ossu, Antoninu Ammazzacani, Biàsgiu Pompagad­dini e altri.

    Matteu Fàccia di Cannau s’era acchjaraddu da la bocca di la pinnetta cu’ la rustàgghja in spadda.

    Siete tutti qua, miei prodi, a divinzare la nostra terra da quelli di Manganello, di Mezzo Teppa e dai traditori di la Marina, quelli marrani! – Aia dittu cun bogi sulenni, e sempri cu’ lu matessi tonu aia annattaddu – salite in aria le spade, in modo che il luccigore l’imbagli a quei maledetti.

    Cunvinti aiami sullivaddu li spadi, eu no assai palchì eru tuttu incrugiaddu da lu pelu di sedda di l’arcu, da lu pindoni di lu róddulu cu’ li frecci e lu spau di la mantedda, in più eru sciuppendi pa’ lu caldu chi mi fagia lu passamuntagna.

    – Avale per un... per ogn... insomma per dugna rione faccio un cavagliere che sarà il capo del rione – aia siguddu Matteu.

    Aia cuminciaddu cu’ la Funtana Vècchja numinendi Santinu Magnamuccu, dabbói cu’ la Pulvarera fendi lu fraddili Antoni Fàccia di cannaìtu, e cand’era arrivaddu a Lu Pozzu eu intindia lu cori a

    Enjoying the preview?
    Page 1 of 1