Kgati Ya Moditi

By OK Matsepe

A novel in Sesotho sa Leboa.

Kgathi ya Moditi e re solela bophelo bja Sepedi, gomme go dirišwa setšhaba sa Bahopa bjalo ka mohlala wa go hlagiša setšo seo. Mongwadi o tšweletša dithulano tšeo di tlišwago ke megabaru ya magoši ao agelanego, le ka mo dingaka di thušago magoši a go thelega mebušo ya bona, le ge nakong ye nngwe dingaka di gakwa ke mawa gomme se se hlole thulano magareng ga bona le magoši goba maloko a setšhaba.

• Language: Southern sotho
• Publisher: Via Afrika
• Release date: Sep 18, 2017
• ISBN: 9781415452707

Book preview

Olivier Kgamedi Matsepe ke morwa wa Kgoši Hlakudi Matsepe, ga Matsepe, Tafelkop. O belegwe ka la 11 Matšhe 1932. Tatagwe e be e le lephodisa ka Nebo, ka gona O.K. Matsepe o goletše Phokwane mo a thomilego ntshe go tsena sekolo. Sekolong se sa kereke, Matsepe o thomile go gahlana le moya wa Bokriste, gomme wa tielela kudu ge a fetela sekolong sa sekontari sa Bochabelo. Morago ga go dira marematlou Kilnerton, Tshwane; Matsepe o tšweleditše dithuto pele a šoma bjalo ka mongwaledi. O šomile mafelong a go fapana: Soekmekaar, Groblersdal le GaMokopane.

Yena o be a na le basadi ba babedi; Maselo le Gobakwang. Le ge Maselo a mmelegetše bana ba bahlano, Gobakwang o ile badimong a ikgonere. Yona taba ye gammogo le lehufa la bogaditšong, di tšwelela kgafekgafe mo go Kgati ya Moditi. Matsepe ke mongwadi wa setswerere polelong ya Sepedi, gomme o ngwadile direto le dipadi tšeo di phagamišitšego leina la gagwe le polelo ya rena kudu. Pele a hlokofala ka 1975, o be a re šietše lehumo le:

Direto:

• Todi ya dinose (1968)

• Kgotlaomone (1968)

• Kwelapele

• Phalafala ya koma

• Molodi wa thaga

• Molodi wa mogami

Dipadi:

• Sebatakgomo (1954);

• Kgorong ya mošate (1962)

• Lešitaphiri (1963)

• Letšofalela (1972)

• Kgati ya moditi (1974)

• Tšhelang gape (1974)

• Tša ka mafuri (1974)

• Mahlatse a madimabe (1981)

Matseno

Tikologo le kakaretšo

Go bohlokwa gore moithuti a lemoge tikologo le nako yeo Matsepe a ngwadilego ka yona.

Dipuku tša Matsepe di theilwe godimo ga kwešišo ye e tseneletšego ya setšo. Kgati ya Moditi le yona e re solela bophelo bja Sepedi, gomme go dirišwa setšhaba sa Bakopa bjalo ka mohlala wa go hlagiša setšo seo.

Mongwadi o tšweletša dithulano tšeo di tlišwago ke megabaru ya magoši ao agelanego, le ka mo dingaka di thušago magoši a go thekga mebušo ya bona, le ge nakong ye nngwe dingaka di gakwa ke mawa gomme se se hlole thulano magareng ga bona le magoši goba maloko a setšhaba.

Bothata bjo bongwe bjo bo tšwelelago ditšhabeng tša rena ke bja go hlolwa ke batswadi bao ba itebatšago gore bogoši ga bo gakwe ke difero. Pukung ye, go tšwelela diphetogo tšeo e lego wona modu wa thulano: Mmatshepho o fetola, setlwaedi sa go gopola gore tša etwa ke ye tshadi di wela ka leweng: gomme o tšhokotša mogwane wa bogoši. Taba ye nngwe ke go bona mogolofadi yo ka setlwaedi sa setšhaba a lomeletšwago melatša a sa le ntlong, goba a timetšwago, a fiwa sebaka sa go buša le ge a amogetšwe ka kgokgono.

Taba ye nngwe ye bohlokwa dipukung tša Matsepe ke maemo a magoši setšhabeng. Bona ba ahlola melato, ba šireletša ditšhaba tša bona, ba ntšha masolo, le go kgopela badimo pula le mahlatse. Ka ge bogoši bo tswalelwa; timamollo le yona e nyalwa go tšwa kgošing ye nngwe.

Bontši bja diphapano tšeo di sekwago di akaretša:

• Mahufa a bogaditšong

• Go se belege

• Diphapano le ngaka yeo e nyakago ditefelo.

• Go phasa badimo le matšwela.

• Go baka maemo ka lapeng goba kgorong.

Mabapi le mokgwa wo Matsepe a ngwala ka gona, gantši o thoma ditaba gare (in media res), gomme ya ba gona a eya ka hlogong. Mokgwa wo o fela o gankantšha babadi ba gagwe; ka mahlatse o fela a boa a go gopotsa gore le gomile kae, gore a go boetše tseleng o se lahlegelwe ke mohlala wa taba ye go bolelwago ka wona. Mokgwa wo mongwe a o dirišago ke go fa kakaretšo ya ditaba ka mokgwa wo e lego gore mmadi o kgona go rokaganya ditiragalo tšeo di bego di šetše di mo timeletše. Ge ke re go tsopolela ye nngwe ya dikakaretšo yeo o re:

"O kwele gore Kgoši Ntweleng o be a hlatlangwa ke Ntshwarele, le gore mosadi wa bogoši o be a nyetše Mmatshepho yo a ilego a ba tlatlabanela ka go belega basetsana feela. O kwele gore Ntshwarele o ganne go bušwa ke Mmatshepho, morwedi wa Kgoši Khomodi, le gore kgale le kgale ba be ba nyala Kgoši Dianthona. Barwa ba Kgoši Ntweleng ba ile ka gana ge se tsokangwa ke Mmatshepho gwa se thuša selo ka ge go ile gwa ba bjalo, e le gore rangwane wa bona, e lego Ntshwarele, ga a rate ge le bona ba latela rrago bona bogošing.

Mmatshepho o ile go se tšea a se dula ka sešane sa basadi, ya ba mafelelo le mathomego a tšeo e lego ditabataba. Taba ye e bego e tshwenya e be e le tatedi ya gagwe, ka gore ka ge setšhaba se be se hlanogetše Kgoši Dianthona, go be go se ka moo ba ka yago go mo llela ka gona. Ga kgaetšediagwe mogadibo wa gagwe o ganne ka morwediye ka ge yoo a bego a lokologile ba be ba mo gana ka ge e le hlaba, Mmatshepho a re tloga letšatši leo wa bogoši o swanetše go nyalwa kgorong ya malahlakgati ya Theogedi, kgonthe gwa nyalwa morwedi wa Mahlatsemang, yoo e lego Thibathibetša.

Di ile mola di eme gabotse Thibathibetsa a tla a ba phsira pelo ka go belega Nkgotlelele wa lehwepe, gona gona fao morwa wa Kgoši Ntweleng wa lapa le lengwe yo a bitšwago Sefatamollo, a rutla motse ka go o ntšha diripa tše pedi le go bowa le se sengwe. O kwele le ka moo mo komeng ya bašemanyana e ilego mohla mphatho o swago morwa wa Sefatamollo a hlokofala, gona fao gwa ba kgakanego. Ga wa lebala gore Nkgotlelele o ile a nyala Ntlogele, morwedi wa Kgonelo, a tla a mo raka a re o nyaka lehwepe gore ba se ronane, feela mafelelo a be a mo lata ka gore Mmatshehla yoo a mo nyadišitšwego ka methušo, e bile yena a ithakago ka ge a be a sa mo iše felo. Le go mo kganyetša ga ntshe ga gwa tšea lebaka ka gore Ntlogele o boile ebile ke mosatšana, a selekga ka mokgwa wo a ilego a be a bowa, bobedi bja bona ba tla ba itšibola ka bašemanyana. Mabaka a ile a tšwela pele Ntlogele a belega bašemanyana feela mola Mmatshehla a ile a belega basetsana feela, madimabe a gagwe ya ba ge mošemanyana yola wa leitšibolo e ile ya ba segole."

Sefatamollo o beakanya go nyala Kgabagare, morwedi wa Dianthona bjalo ka timamello. Mmatshepho o šomiša meleko ya gagwe go gakantšha dikgomo gore di ye di nyalele kgaetšediagwe Tetedi. Sefatamollo o otla dikgomo, o tšwa le baralli ba leba ga Tetedi go yo nyala Kwelapele. Morago ga monyanya ngwetši a ya boenyane, gomme Sefatamollo a ba yo mofsamofsa mahlong le kgopolong. Gona fao o be a hloilwe ke Kgoši Dianthona ka ge a tšere magadi a nkabego a ile go yena a a iša ga Tetedi, eupša lehono Tetedi le yena o mo hloile ka ge e le yoo a sa tsebe ge a nyetše morwedi wa gagwe . . . Kwelapele. Kwelapele o boetšwa gagabo, gomme tatagwe o mo kgaola tšhimama. Sefatamollo o lata magadi a gagwe mola mosadi wa Dianthona a nyaka ditshenyegelo tša gagwe tša go beakanyetša monyanya wo o sego wa ba gona. Morago a ya go thopela Sefatamollo dikgomo le dihuswane go itefeletša. Tetedi o rwele Kwelapele a ya a mo lahla kgorong ya Sefatamollo.

Bobedi Kgabagare le Kwelapele ba baka maemo a botimamello. Morago ga lehu la Mmatshepho, Nkgotlelele o tšea setulo sa bogoši gomme o rarolla bothata bja Sefatamollo ka go šwalalanya bogošana bjoo a bego a šetše a iphile bjona. Dianthona le Tetedi ba boetšwa madulong a bona a go bušwa ka tlase ga pušo ya Nkgotlelele.

Kgaolo 1

Ga go sera se se fetago motho, ga go pelompe ye e fetago go ipakela; ga go sera se se fetago bojato le tseba ebile ga go nnete ye e fetago ya mogologolo ye e rego sefatamollo se a iphatela, gobane go iphatela ke gona go rata ge molomo go emaema wa gago o nnoši gore o re o kgeba segošane e be ba bangwe ba illa mala etšwe mogologolo a re bana ba motho ba kgetlogana hlogwana ya tšie, a bile a re ke mo go botse bjang gomme go ratega bjang ge bana ba motho ba dutše gammogo gomme ba ratana. Go ratana ga se gona go hlahuna mmogo le go iphumola megokgo mmogo hle gomme?

Banna ke meetsemagakwe kgorong ya Kgoši Ntweleng, yo a edimolago le yo a tšhetšego motšoko seatleng eupša a gakilwego ke go o iša nkong goba go o tšhela ka ganong ka gona go tshwenywa ke segabe, o dira bjalo go swana le yo a itshwerego hlogo ka diatla tše pedi ge a dirile ka mokgwa woo ka ntle ga go kgopela goba go kgopelwa ke motho. Ba a edimola, ba a šurašura, ba iphophola mafatla, ba ikohla maledu, ga go re selo, mola ba megopolo e borethe ba ile nabjo ka gore ge di šala di gakantšha ba megopolo ya maphefo, wena le nna ba hlwego ba re go phalwa ke ge re homotše – ke ka lebaka la eng ge re sa ikotselele le ge ebile le sego se tee re se ra hlapa mahlo ka sona? A di ba bipele re be moswanomong gore le rena re fela re re di kgoneng šedio. Lekgotla le le gakanegilego mo go bilego go leša bodutu le dihlong ka lebaka la gona go …

Homola mošaa! O re re lekgotla le lebjang? O tlwaetše o bile o lemetše. Se kwelelaneng ka mantšu magagešo, gobane le goka ntwa feela. Nna lekgotla ke boletše le mankgapela gore ditaba ge di le ka mokgwa wo go rata gore kwano e be ntshe nke re di gafeleng baagelani ka gore nnete gona mohu ga a ipoloke; ra se dire ka tsela yeo gona re ka se tsoge re o agile le gatee."

Monna wa seboledi ke kwana naye lekgotla, gomme nna ka re a go re rrawešo, e lego kgoši. Ntshwarele, a ikgapeletše a dire ka mokgwa woo re eletšago ka gona, go sego bjalo gona ruriruri ke le botša gapegape – go tlile go fifala e le ka sekgalela se se hlokago le lefofana la leru. Tša go kgopela dikeletšo magošing a mangwe ke go itloša seriti, gobane afaeya tša motse wa rena di ka re pelala re tšwala phuti e sego phaga? Kgoši a a emelele a re botše gona bjale gore naa o kwana le rena ka gore le yena ka noši o a bona gore taba yeo a e dirago e kgolekgole le mmakgonthe.

Ditaba ke di kwa ka tše pedi lekgotla, feela gore ke bušwe ke ngwana wa ka gona nnang. Mmatshepho ge a paletšwe ga se molato wa motho, gomme kakanyo ya gagwe le ya lena ga ke kwane nayo. Ke sa kwanego nayo, a go feleng ka wona mokgwa wo. Gona bjale ke le tsebiša gore pitšo e tswaletšwe, phatlalalang, go sego bjalo gona aretse.

Gore a bolela ka mokgwa woo o ile a tloga le mapudiphooko a gagwe a ikela ka lapeng, ba re go fihla ba ntšha kgokolo ya wa tlhotlwa mokgopu ba lebana nawo ya ba taba ye e fedilego. Kua kgorong lekgotla le ile la gapeletšega go phatlalala ka tsebo ya gore kgorong ya monna ga go dulwe ka kgang ka ge nnete gona noga e sa latelelwe moleteng wa yona. O tla e latelela bjang ka gore e le ka sebong sa yona ka moo ge o ka fela o e gwaiša e tla gapeletšegago go ntšha mokgwa wa yona? Aowaa, a ba phatlalaleng.

Bophelo bo iteiša manxa mola ba bangwe bo ba adibeditše. Ge bo go iteiša wona ka tšeo o di dirwago ke badimo go kaone ka gore ka pudi e tšhweu o tla ya go khunama dihlogong tša bona wa itlhomodiša pelo, ya re go hlabja wa phorolwa ka mošwang wa yona wa ba wa apešwa pheko ya yona gomme ge dingongorego tša gago ba di kwele ba di amogetše, ba tla dira ka moo o kgopelago ka gona goba ba upše ba go fokoletše; ge feela o sepetšwa ke wa nama le moya ka pelo e ntsho, nke nkabe fao le gona ba go lefeletša ka go go imolla le go imetša yena. Go dira gona ba a dira gobane le ge wena o llago o ka se kgotsofale, motho yo a ganago ka sa gago o sepela ka pelo e ntsho, ge a robetše o lala a hlobaetšwa ke go di nagana ka go tseba ge ruriruri le yena a ka se rate go dirwa ka mokgwa woo.

Naa ditaba tšeo di bego di duletšwe gobagona ke tša mohuta mang ka gore kgoši Ntshwarele šoo o re Mmatshepho ge a paletšwe ga se molato wa motho? Ge ka nnete e se wa motho, lekgotla le reng le šetše taba yeo morago ka mokgwa wo e lego gore ga go sa fetolanwa gabotse? Aowaa, bokaone a e tlogelweng ka gore ga go šite selo gore e tlile go tliša tše ntši ruri, feela a re hlwayeng tsebe ka go ntšha morulana ka lefofa la kgaka phakamaseme re tle re di nweng moro, morago ga fao re tle re kgoneng go lahlela a rena ka gore ka ge nnete gona kgorong e le letšemeng, o ka se re o le fao wa iša tsebe feela etšwe go laleditšwe megopolo go fetiša dilo ka moka.

Mohu Kgoši Ntweleng e be e le mogolwago Kgoši Ntshwarele yoo lehono a se tsokamego ka ge Mmatshepho yoo a nyaletšwego bogoši a se na mošemanyana yoo a ka tšeago madulo a rragwe. Basadi bao kgoši a ba nyetšego pele ga gagwe ba be ba na le masogana ao a mangwe a bilego a le ka malapeng a wona, gomme ka ge bommagobona ba se ba nyalelwa go buša, go se ka mokgwa woo ba ka tšeago madulo a rragobona ka gona. Mmatshepho o tlile Kgoši Ntweleng a sa phela, go tšwa gona a etšwa ga Kgoši Khomodi. Go fihleng o itšibotše ka mosetsana gwa lebogwa ka le le rego o tla re ela nokeng le kgonyeng, ya re ge a re dibedi le gona ba leboga phorimahlong ba re e tla re ge yo mongwe a šila ya ba yo mongwe o swiela o a kgopha – kudu gwa thwe ba tla tle ba thušana go fepa bahlatlami ba bona. O ile ge a belega mosetsana wa boraro le gona gwa lebogwa ka ge feela mahlong a motho e le mo go šoro, feela Kgoši Ntweleng le yena mohumagadi ba se nwe a mokgako. Ngaka ya lapa e ile ya botšwa gore ka ge go palelwa gona a paletšwe, bokaone a itesetše e be taba ye e fedilego, eupša yena a ganelela a be a ya go kgopela bao a hlahlelelanago nabo gore ba mo thuše ka go tla go mo dikiša mopshirapelo woo a belegago basetsana ka boomo etšwe bana ba swanetše go hlakahlakana. Fao gona o be a rereša ka gore go swanetše go fela go eba bomajadihlogo le dikgadi, e sego gore thari e be e tee feela. Ge e eba e tee bokaone e be e kgolo ka gore yona ke mantlhabanedi, ka yona ga o hwe le leina ke gore e le thootse. Ngaka ya lapa kgonthe e tlile le bagwera ba babedi ba tla ba dikišana, ya re ka lebalana le le latelago a ipega gore bjale gona ba ka tšwe ba boetše morago, e tla re morago ga thojana ya koma yeo go yona yena e lego ngwale, ba tla. Kgonthe ba boetše morago ka go tseba ge go e hlagiša gona ba e hlagišitše, ba tloge ba tseba gore ba e titietše tšeo go sego ka moo di ka bowago bolatši ka gona.

Ka yeo nako ke ge bagaditšong ba gagwe, e lego Thaga le Lesagabola, ba le lethabong le lešwaana ka ge bašemanyana ba bona ba be ba ikgolela ba se na taba. Le ge le bona mathomong ba be ba sa kwane, feela thari ya Mmatshepho e ile ya ba gapeletša go robala ntlwana bjalo ka mathumaša. Morago ga go tla ga dingaka tše pedi tšela di bego di tletše go dikiša ya lapa, ba ile ba nyama go bona maemo a mogaditšong wa bona ka tsebo ya gore dimpša tše pedi ga di palelwe ke sebata. Batswadi ba sebata seo se bego se dikišanwe ba be ba beegile sebakeng ka tshwanelo ka gore nnete gona bana ke ba go tswakatswakana, e sego go ba mohuta o tee feela. Mohlare o tee go ratega ge e eba wa bašemanyana ka gore ka ge bona ba sa tšwe ka kgoro, o ka se hwe le leina ka gore ba tla tliša betši. Le ge go le bjalo le bona go ratega ge ba na le dikgaetšedi, ka gore nnete gona ngwetši a ka se kgone go fepa mmatswalagwe le ge e le ratswalagwe. O tla ba fepa bjang ka gore mohla bogolo bo iphile maatla bo hlakahlakane le malwetši o tlile go pharama wa palelwa ke go tšwela ka ntle, gomme yena ngwetši o tla swanela go tla le morwele wa go go ola? Fao le ge a ka ikgapeletša a dira ka mokgwa woo, ge a na le mmagwe le bagwera ba gagwe mehlamo e ile go ba wena gobanennete gona lešoko la letšatši lela ge o belega le go segile o sa belege yena, ka gona, o go kwela bohloko bja eng le wena o se wa kwa bja go mmelega? Ngwetši o kgona feela go mmatswale le ratswale ge ba sa kgona go totobatotoba, eupša mohla go palelago sa ruri ke sona seo ba gapeletšegago go ya go fepša ke barwedi ba ba nyetšwego bao le go bona e sa lego tšhitelo go beng ba kgoro yeo. Ke tšona tšeo ngwanešo, re a di bona Maswene a Kopa, gomme go tšhaba gore sela ke eng, re tšhaba eng?

Di ile tša balama tša ya swiswing, koma yela e ditwago ke dingaka tše pedi tšela di e dikišanego le ya ka lapeng gwa se šite gore e budule e swanetše go hlatlolwa, go sego bjalo e tla swa lebate. Mmagwe o ile a tla gammogo le kgoši Khomodi gore ba tle ba be ntshe thojaneng yeo; aowa, taba e botse e ile kae ge e se yona yeo ka gore go bontšhana go phala go anegelwa, ebile mahlo ka noši ga a rate go anegelwa, ngwanešo.

La mohla wa ntshe ga la ka la gana go hlaba. Mmagongwale o ile a emaema ka moo a tsebago ka gona, kgoši Ntweleng le kgoši Khomodi gammogo le dingaka tše tharo tšela ba dutše ka kua lapeng ba letetše pegelo feela gobane nnete gona dikoma ga di bollele mphathong o tee. Go ile go sešo gwa feta nako e kae ba kwa ka kua mokutwaneng wa ka mafuri go kwala sello sa mosadimogolo le morwediye gammogo le sa mosadimogolo wa lapa go bile go kwala le sa baeng bao go sa šitego gore ke ba babedi. Ga gwa ka gwa tseba motho gore naa ke sa lethabo goba sa manyami, feela gwa tshepšha gore ke sa lethabo ka gore ge nkabe go se bjalo, mantšu a mabedi ao a kwalago gore ke a baeng nkabe a se ntshe.

Di wele mahlokomabe ruri, kgoši Ntweleng ga go sa tsebja gore naa o hloma bjang goba o hlongwa bjang. Le ge go fokola gona a be a fokola ka lebaka la bogolo, tša la bogoši di ile tša mo okeletša a se hlwe a tseba gore nnete gona mo go opago go fetiša mo gongwe ke kae ka ge mmele ka moka e be e le ntho e tee feela. Mafahlana ale mohumagadi a a belegego a ile a mo okeletša bjona, gona fao gwa se tsebje gore go ka thweng ruri ka gore babo mohumagadi ba be ba sa lle sehlodimare ba re ditaba di na le yona ngaka ya lapa ka gore e ganeletše go ya go bitša bagwera ba yona e ba biletša se e se tsebago, e le gore baboa tšona le bona ba megokgong gammogo le yona ka noši.

Ao, ke dife tšeo bjale re di kwago gomme di sa šitego gore ke dipšhešamegokgo? Babo ngaka yela le bagwera ba yona ba reng le bona ba le sellong sebakeng sa go ba lethabong ka ge e le fao mmagosetšhaba a bile a patagantše?

E be e se phošo ge ba sa lle sehlodimare gobane bohlano bja bona ba ile go thoma go fetšwa ke sello sa mmagosetšhaba le mmagwe pelo gammogo le sa baeng ba babedi bale le makgolwagobona, ba gapeletšega go ya go bona gore eng ke eng. Kgonthe ba ile go tsena ka mola mokutwaneng, mosadimogolo yola a kgoromeletša mafahlana ale go bona, ya ba diholamoko go hwetša bobedi e le basetsana! Gore go eba ka mokgwa woo kgoši o ile a letša phalafala ya mabothela ka nošinoši, kgonthe banna ba mo tšhologa. Ka ntle ga go rarela bjalo ka kgagarapane o ile a laolela mphatho wo a o ditilego gore o ye go thopela mafeela a mararo ao, kgonthe bona ba ya go bula mašaka a bona ka mafuri ba tloge ba bula le a dipudi, gona fao ya ba mafelelo le mathomego a ditaba gobane go be go se ka moo a ka dirago ka gona. Gore go eba ka mokgwa woo bagwera ba babedi bale ba ngaka ya lapa ba ile ba emišetša mahlo a bona dithabeng, tlhakodišo ya bona ya swanela go tšwa go yena Thuhu a ba biditšego etšwe kgoši le mohumagadi ba be ba gana.

Šedio tša kgoši Ntweleng, gomme ka ge yoo taba ge e se ya lebana yena a kgona go e bea ka madulo, re ka thaba ge e ka bewa ka a mabedi ka gore noka ge e sa tšee wena o kgona go bona modu woo o ka itshwarelelago ka wona. Di ile ge di fihlela babo bale ba thopetšwego le Thuhu, bona e lego Mofefa le Phorimahlong, gwa fifala e le ka sekgalela ruri. Sello e bile sa mafahlogelo, motse ka moka wa swarwa ke matšhona ka nakwana e tee, aowa ruri; le bao ba bego ba hloyane nabo ba ile ba ba lliša ka dipelo tše di opago gobane nnete gona le ge re hloyane, yo mongwe ge a se a dirwa gabotse o swanetše go mo lliša ka gore wa se dire bjalo le wena bosasa o tla hloka molliši. Omanelang mo go lebanego le be le bowe mmoetšane le segišaneng mo go lebanego ka gore nnete gona matšatši ga a hlabe ka go swana. A ka hlaba ka go swana bjang mola ka le lengwe o tloge o hwetša o itlaletšwe ke pelo ka noši ka go hwetša o dirile seo o bego o ikanetše gore o ka se se dire, e le seo ba bangwe bjale ba go segago ka sona ba re o kgonegile ka ge o be o bile o na le matepe le mmolelo wo o sa felego o re sa mohuta woo se dirwa ke ba ba emego ka gore le gore feela? Ke mo go botse, ebile ke mo go bose kudu, ge le wena o eba yo mongwe wa bale mogologolo a go re: o se bone go akalala gabonong, go wa fase ke ga yona. Afa ruri wena o ka natefelwa ge go sa ke go eba se sengwe seo o kgotswago ka sona ka mokgwa woo se ronanago le ka moo o tsebjago ka gona? Afa ruri o ka tloga o re o phela gabotse ge o feleletše ka dilo ka moka go bile go hloka le yoo o tlego o nokelwe go yena goba o šebetšwe le ge e le go jelajelana mo ga lešidi, ka go realo o hwetše batho ba go hlohloma, ba go šikologa ba patega etšwe o le ntshe, ba pategišwa ke gore ge ba etla thušong go wena o tla ba fetola ka le le rego naa a le ke le mpone ka malapeng a lena? Go tšeo ka moka yo mongwe le yo mongwe o phetha ka moo a gopotšego ka gona ka gore ruriruri ke a go botša, ka ge mono lefaseng kgomo e tswaletše mphorogohlong wa dithaba e gana ge bašemanyana ba tšea mohlana ka ge nnete gona e le wa yona, tše dingwe di re di tswaletše molaleng moo o bonalago o bile o sa le kgole gomme kgomo yeo e bile e sa gane ka wona – gore bona bašemanyana ba o tlogelele diphukubje le dibatana tša bošego.

Sekgotse sa Kgoši Ntweleng le mogagadiagwe Kgoši Khomodi se ile ge se thoma go babaela, magoši a kgauswi a thoma go lemoga gore meetse a ka biloga nako efe le efe ge Kgoši Khomodi a ka nagana gabotse, gobane nnete gona yena e be e le phiri ye e aperego la nku ye e bilego e sotše. Methepa le ge a be a sa na le yona, o be a letetše sello sa mokgonyana ge se ka mo fihlela, sello seo nnete gona se tla bego se tlišwa go yena ka phošo ka gore seo a ka se amogelago ke sa tlhatswadirope feela seo a tsebago gore o jele dikgomo tša bona eupša morwedi wa gagwe o tsentše diatla ka mahwafeng. Kgoši Ntweleng ga a ka a tseba gore a ka reng ka gore baeletši ba gagwe ba mmoditše gore mohlamong molato o na le yena ka gore badimo ba e bea ka go latelana, gomme mohlamong o feletšwe ke e tona. Seo sona se a direga ka gona, ke kwana le bao ba rego hlapi holofela leraga! Naa ge bana bao e le basetsana feela o tshwenywa ke eng a tlile go kgaramolla lešaka ka magadi a bona a ikaparele megašwa e mefsa? Tšeo tša go hloka tatedi sedulong sa bogoši di mo tshwenya ka eng ka gore ka ge kgoši e mpsha e bewa morago ga lehu la rrago yona – mo nakong yeo o tla be a le kae mola e le bona ba tla šalago ba betšana ka dikonaona le dirumula yena a jele magadi a bana ba Mmatshepho? A a dire ka mokgwa woo ka gore ka ge mogologolo a rerešitše ge a re kolobe ya morago dimpša di a e bona, ya morago e tla šala e le bona mola yena e le se mpotše tša mo o yago eupša tša mo o tšwago. Kgopolo ya mohuta woo e ile go mo tlela a dula ka a mabedi le mohumagadi wa gagwe mafahlana ale a ikgolela gwa hloka molato, Thaga le Lesagabola sekgotse sa bona sa fetšwa ke go bona go iketlilwe, mong wa motse a ba hlola boroko ka moka ga bona go swana le mola pele; ka go realo a bolediša mogologolo maaka ka ge yena a boletše gore phiri e mekoka mebedi e phatloga noka. Monna ke wa go dira ka mokgwa woo le mosadi ke wa go dira ka mokgwa woo gobane ka ntle ga gore bobedi bja lena le boledišane le kwane, ruriruri ke a le botša le tla be le itsenyetša diji ka lapeng la lena ka gore mabarebare ga a agiše; ke ka fao mogologolo a ilego a re matheetšabohle o tshwenyegile. Go itshwentše yena ka noši gobane ka ge yo mongwe le yo mongwe a filwe mogwera wa potego e lego bjoko, go se bo šomiše ga gago ke dibonwakewena.

Re šetše re kwele gore Kgoši Ntweleng o be a godile a bile a godišitše, a nyaletšwe a nyadišitše. Morwarragwe, e lego Ntshwarele, le yena o be a na le tlhorela ya masogana le mašoboro, motho ge a re ke tšwa mošate a rereša ka gore wa mošate o tiišwa ke bona bao ba tlago gore ge ba re, homola mošaa, wa tseba gore go kgalemile makgoalane ao ge o ka nyatša la bona yeno e tlago go jewa wena o tlemilwe senkolonkotana o beilwe letšatšing gore ge le go tshuma le go tološa, mphufutšo woo o tšwago o tšwe le merebanyana yeo kua kgorong ya geno o ba paletšego ka gona go e tshepha; gomme ge mošate o re morula o a hlaba o be o tseba gore ga se metlae.

Go ile go ba ka mokgwa woo letšatši le lengwe mohumagadi a kgopela go ya gagabo go ya go ba hlola, kgoši a dumela gwa hloka molato. Pele ga ge go feta a fetšago pelo go ile gwa fihla le le rego, Thobela le yona e nyarele eupša yona ya palelwa ka ge go ile gwa fihla maduma